IR Questions

១- ការវិវត្តពី​ League of Nation ទៅ UN ចូលពន្យល់?

-អង្គការសង្គមប្រជាជាតិ (League of Nation) ត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ១៩១៩ ក្រោយ​សង្រ្គាមលោកលើកទី១ត្រូវបានបញ្ចប់ទៅ។ អង្គការនេះត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងគោលបំណង​ទប់ស្កាត់មិនឱ្យមានសង្រ្គាមលោកកើតឡើងម្តងទៀត ប៉ុន្តែដោយសារតែអសមត្ថភាពរបស់ អង្គការសង្គមប្រជាជាតិ ក្នុងការទង់ស្កាត់​មិនឱ្យមាន​សង្រ្គាមលោកសារជាថ្មី បានធ្វើឱ្យ​ប្រទេសជា​ច្រើន​ចាប់ផ្តើមធ្វើកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយគ្នា​​ នៅ​ក្រៅរង្វង់សង្គមប្រជាជាតិ ប្រទេសនា​នាបាន​ឈ្លានពានលើ​ប្រទេសដ៏ទៃទៀត ដោយគ្មានការ​ដាក់​ទណ្ឌកម្ម និង សង្រ្គាមលោក​លើកទី២ បានកើតឡើងម្តងទៀតនៅឆ្នាំ១៩៤៥។ ទីបំផុត អង្គការសង្គមប្រជាជាតិ ត្រូវបានរលាយខ្លួន រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៤៥អង្គការសហ​ប្រជាជាតិ​ (The United Nations) ត្រូវបានបង្កើតដើម្បីជំនួស​​ អង្គការសង្គមប្រជាជាតិ ក្នុងគោលដៅចូលអន្តរាគមន៍​​ដោះស្រាយ​ជម្លោះ​​រវាង​រដ្ឋជាសមាជិក​ ​និង​ បញ្ចៀសមិនឱ្យ​មាន​សង្គ្រាមលោកសារ​ជាថ្មីម្ដង​ទៀត។ អង្គការសហ​ប្រជាជាតិ​​  ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅ​ឆ្នាំ​១៩៤៥ ពោលគឺ ក្រោយ​បញ្ចប់នូវ​សង្រ្គាម​លោកលើកទី២។​ អង្គការសហ​ប្រជាជាតិ​​ គឺជាអង្គការអន្តរជាតិសម្រាប់នីតិអន្តរជាតិ​ ដើម្បីកសាងសន្តិភាព​ ការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច​ ការរីកចំរើននៃសង្គម​ និង​ បញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស។​

២- ចូលធ្វើការប្រៀបធៀប​យន្តការណ៌ទាំងឡាយរបស់ ASEAN និង EU

-អាស៊ានមិនមានស្ថាប័នអចិន្រ្តៃយ៌ទេ ចំណែកសហភាពអឺរ៉ុបមានស្ថាប័នច្រើនមានលក្ខណៈ​អចិន្ត្រៃយ៌។ សហភាពអឺរ៉ុបមាន ស្ថាប័ននីតិបញ្ញត្តិ ស្ថាប័ននីតិប្រតិបត្តិ និង ស្ថាប័នតុលាការ និង​ ក្រុមប្រឹក្សាច្រើនទៀត ចំណែកឯអាស៊ានមានតែយន្តការ ពុំមានស្ថាប័នទាំងនោះទេ។

-អាស៊ាន បច្ចុប្បន្ន​នៅមានរបាំងពន្ធគយដែលធ្វើឱ្យពិបាកចរាចរណ៌ទំនិញ និង សេវា ចំណែក​សហភាពអឺរ៉ុប​ គ្មានរបាំងពន្ធគយទេ ហើយសមាជិកទាំងអស់អាចធ្វើចរាចរណ៌ទំនិញដោយ​សេរី។

-អាស៊ានមិនមានលុយរួមដូចសហភាពអឺរ៉ុបទេ។ ចំណែកឯសហភាពអឺរ៉ុប​មានរូបិយវត្ថុមួយ គឺ Euro។

-រដ្ឋដែលជាសមាជិកសហភាពអ៊ឺរ៉ុប គឺជាប្រទេសដែលប្រកាន់យករបបប្រជាធិបតេយ្យ ចំណែក​អាស៊ាន ជាសហគមន៌ដែលមានប្រព័ន្ធ​នយោបាយខុសៗគ្នា។ សហភាពអ៊ឺរ៉ុបទទួលស្គាល់តែ​រដ្ឋ​ដែលប្រកាន់យករបបប្រជាធិបតេយ្យប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែអាស៊ានវិញ ចំណុះទៅដោយប្រទេស​ខុសៗ គ្នាដូចជា ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា សាធារណរដ្ឋឥណ្ឌូនេស៊ី សហភាពមីយ៉ាន់ម៉ា សាធារណរដ្ឋ​សង្គមនិយមវៀតណាម។

៣- អនុសញ្ញានៃការដោះស្រាយវិវាទ​ជាអន្តរជាតិដោយសន្តិវិធី មានន័យដូចម្តេច? ពន្យល់​ដោយសង្ខេប?

-អនុសញ្ញានៃការដោះស្រាយវិវាទជាអន្តរជាតិដោយសន្តិវិធី ក៏មានចែងក្នុង​ធម្មនុញ្ញ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​មាត្រា៣៣ និង ​៣៥ផងដែរថា ភាគីនៃជម្លោះត្រូវ​ដោះស្រា​យតាម​រយៈការចរចារ​ ការធ្វើអង្កេតសន្ធានកម្ម ការផ្សះផ្សារអាជ្ញាកណ្តាល ឬតាម​មធ្យោបាយ​សន្តិវិធីផ្សេងទៀត ទៅតាមការជ្រើសរើស។ ភាគីនៃជម្លោះក៏អាច​ដោះស្រាយ​ជម្លោះ​តាម មហាសន្និបាតនៃ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខ តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ឬ តាមរយៈភ្នាក់ងារ​ក្នុង​តំបន់ផងដែរ។ រីឯក្នុងធម្មនុញ្ញអាស៊ានមាត្រា២៣ ក៏បានចែងដូច្នេះដែរ​ថា ភាគីនៃជម្លោះ អាចព្រមព្រៀងនៅពេលណាមួយ​ក្នុងការស្វែងរកមធ្យោបាយដោះស្រាយ​​វិវាទ​តាមរយៈអន្តរការី​ការផ្សះផ្សា ឬការសម្រុះសម្រួល​ក្នុងពេលវេលា​ដែលបាន​ព្រមព្រៀង។​ហើយភាគីក៏អាច​ស្នើសុំ​ឱ្យប្រធានអាស៊ាន ឬអគ្គលេខាធិការអាស៊ានក្នុងតួនាទីជាមន្ត្រីផ្លូវការ​ដើម្បីផ្តល់នូវអន្តរការី ការ​ផ្សះ​ផ្សា ឬ ការនាំសម្រុះសម្រួល។

៤- ការប្រៀបធៀបតុលាការអន្តរជាតិ និង​ តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ

តុលាការអន្តរជាតិ (International Court of Justice) ជាអង្គការ​ច្បាប់ដ៏សំខាន់មួយរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ហើយ​ចាប់ផ្តើមដំណើរការងាររបស់ខ្លួននៅ ក្នុងឆ្នាំ១៩៤៦ និង តុលាការអន្តរជាតិ មានសមត្ថកិច្ច​ចាត់វិធាន​ការលើរដ្ឋប៉ុណ្ណោះ។

ឧ. សាលក្រមចេញដោយតុលាការអន្តរជាតិ ចែងថា ប្រាសាទព្រះវិហារជាប្រាសាទ​របស់​ប្រទេសកម្ពុជា។

ចំណែកឯ តុលាការឧក្រិដ្ឋអន្តរជាតិ (International Criminal Court) ជា​តុលាការ​អចិន្រ្តៃយ៌ដែលមានយុត្តាធិការទូទាំងពិភពលោក សម្រាប់កាត់ទោស​បុគ្គលនានាដែលជាប់​ទោស​ពីបទរំលោភបំពានយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ​បំផុតដូចជា :

-ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៌ (Genocide)

-ឧក្រិដ្ឋកម្ម​ប្រឆាំងមនុស្សជាតិ (Crimes against humanity)

-ឧក្រិដ្ឋកម្មសង្រ្គាម (War crime)

-អំពើឈ្លានពាន (Crime of aggression)។

តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ​ មានសមត្ថកិច្ចទាក់ទងនឹងឧក្រិដ្ឋកម្មសង្រ្គាម ដែលបាន​ប្រព្រឹត្តទាំងនៅក្នុងជម្លោះ​ប្រដាប់អាវុធ​អន្តរជាតិ និង មិនមែនអន្តរជាតិផងដែរ។ ខុសពី តុលាការអន្តរជាតិ ដែលយុត្តាធិការរបស់ខ្លួនមានកំណត់ត្រឹម​តែរដ្ឋប៉ុណ្ណោះ។

៥- តើអាស៊ានអាចនឹងដូចសហភាពអ៊ឺរ៉ុបដែរឬទេ?

          យោងទៅតាមគេហទំព័ររបស់អាស៊ាន ដែលគេសួរថា Will ASEAN will be like the EU? ហើយលោកបណ្ឌិតជនជាតិម៉ាឡេស៊ីម្នាក់ បាន​ផ្តល់មតិយោបល់របស់គាត់ទៅលើសំណួរ​មួយនេះ។ គាត់បានឆ្លើយថា សំណួរថា​ ”តើអាស៊ានអាចនឹងដូចសហភាពអ៊ីរ៉ុបទេ” វាដូចទៅ​នឹង​សំណួរ​ តើនារីអាចដូចបុរសទេ? សំណួរទាំងពីរនេះមានចម្លើយដូចគ្នា គឺ មិនអាចទេ។ គាត់​បានរៀបរាប់ទៀតថា ភាពសាមគ្គីរបស់អាស៊ាន​មិនសូវរឹងមាំ ឯកិច្ចសហប្រតិបត្តិការពុំសូវ​មាន​លទ្ធផល គ្មានយន្តការដែលមានអំណាចកំពូល ដើម្បីត្រួតពិនិត្យ​ការអនុវត្ត ប្រើគោលការណ៌​ឯកច្ឆន្ទ័ មានការលំបាកលើការសម្រេចគ្រប់បញ្ហា ពុំមានរដ្ឋធម្មនុញ្ញរួមដើម្បីឱ្យ​ប្រទេស​ទាំង​អស់​អនុវត្តន៌រួមគ្នា និង នៅចុងទសវត្សឆ្នាំ៩០ អាស៊ានបានធ្លាក់ចូលក្នុងវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចដ៏ធ្ងន់​ធ្ងរ​តែពុំឃើញសមាគមនេះចាត់វិធានការដោះស្រាយទេ ទីបំផុតសមាជិករបស់ខ្លួន​នីមួយៗ ដោះស្រាយ​​​តាមមធ្យោបាយរៀងៗខ្លួន ខ្លះទៅតាមលទ្ធភាពរបស់ខ្លួន ខ្លះទៀតទៅពឹង​ធនាគារ​ពិភពលោក ធនគារអភិវឌ្ឍន៌អាស៊ានជាដើម។ និងកត្តាភូមិសាស្រ្ត វប្បធម៌ ភាសា និង ហរិញ្ញវត្ថុ ដូចជាពេលខ្លះកាលដែនអាស៊ាន មិនអាចបង្កើតស្ថាប័នបាន មកពីបញ្ហាហរិញ្ញវត្ថុ និង ឆន្ទៈ​នយោបាយរបស់រដ្ឋនីមួយៗ ដែលខ្លាចបាត់បង់អធិបតេយ្យ​ភាពរបស់រដ្ឋខ្លួន រីឯ​      ស​ហភាពអ៊ឺរ៉ុប ចំពោះសាសនា អត្តចរិក វប្បធម៌ភាគច្រើនស្រដៀងគ្នា ធ្វើឱ្យសហភាពអ៊ឺរ៉ុប​ចង់​សម្រេចអ្វីមួយនោះ គឺសម្រេចដោយឯកច្ឆ័ន្ធ។ សរុបសេចក្តីមកគាត់ថា នៅថ្ងៃអនាគត​ អាស៊ានមិនអាចដូចសហភាពអ៊ឺរ៉ុបទេ ដោយអាស៊ានក៏ទទួលស្គាល់ខ្លួនឯងអញ្ចឹងដែរ។